Toplumların gelişmişlik düzeyi, yalnızca ekonomik göstergelerle değil; çocukların korunması, suça sürüklenmelerinin önlenmesi ve topluma yeniden kazandırılmasıyla ölçülür. Bugün çocuk suçluluğundaki artış, sadece bireysel bir davranış sorunu değil; psikolojik, sosyolojik, ekonomik ve hukuki yönleriyle çok boyutlu bir toplumsal problemdir. Bu artışı önleyebilmek için, nedenleri doğru analiz etmek ve çözüm politikalarını bu doğrultuda geliştirmek zorundayız.

Psikolojik Sebepler

Bir çocuğun kişilik gelişimi, içinde bulunduğu aile ortamı, maruz kaldığı travmalar ve ebeveyn tutumlarıyla yakından ilişkilidir. Aile içi şiddet, ilgisizlik, duygusal istismar veya ebeveynlerin boşanması gibi durumlar, çocukta güven duygusunu zedeler ve suça yönelme riskini artırır. Dikkat eksikliği, hiperaktivite bozukluğu, dürtüsellik gibi psikolojik rahatsızlıklar, çocuğun davranış kontrolünü zorlaştırarak suça yatkınlığı artırır. Bu nedenle, psikososyal destek programları, rehberlik hizmetleri ve psikoterapi temelli rehabilitasyon modelleri büyük önem taşır.

Sosyolojik ve Toplumsal Sebepler

Toplumsal yapının bozulması da çocuk suçluluğunda belirleyici bir etkendir. Göç, kentleşme, gecekondu bölgelerine yoğunlaşma ve sosyal denetim mekanizmalarının zayıflaması, çocukların davranış yönelimlerini etkiler. Suç grupları, sosyal çevre veya kimlik arayışı içindeki çocuklar için cazip hale gelir. Eğitim sistemindeki yetersizlik, yoksulluk ve toplumsal dışlanma da bu çocukları topluma kazandırmak yerine suça iter. Oysa sivil toplum projeleri, gençlik merkezleri, spor, sanat ve sosyal faaliyetler; çocukları suça değil, üretkenliğe yöneltebilir.

Ekonomik Sebepler

Ekonomik yoksunluk, gelir adaletsizliği ve işsizlik, özellikle büyük şehirlerde yaşayan çocuklar için risk faktörüdür. Maddi sıkıntılar, hırsızlık, madde kullanımı veya sokakta yaşam gibi tehlikeli davranışlara sürüklenmelerine neden olur. Ailelere ekonomik destek sağlanması, sosyal yardım mekanizmalarının güçlendirilmesi ve çocuk işçiliğinin etkin biçimde denetlenmesi bu noktada hayati önem taşır.

Hukuki ve Kurumsal Boyut

Türk hukuk sisteminde çocuklar “suça sürüklenen çocuk” olarak tanımlanır. Burada amaç, cezalandırmaktan çok ıslah ve topluma kazandırmadır. 5395 Sayılı Çocuk Koruma Kanunu da bu amaca hizmet eder. Ancak uygulamada, çocuk mahkemelerinin yetersizliği, sosyal inceleme raporlarının eksikliği ve rehabilitasyon merkezlerinin kapasite sorunları, etkinliği azaltmaktadır.
Bu noktada yapılabilecek hukuki düzenlemeler arasında çocuk mahkemelerinin yaygınlaştırılması, her çocuk için zorunlu sosyal inceleme raporu hazırlanması, ceza infaz sisteminde ayrı rehabilitasyon programlarının uygulanması ve suça yönelen çocuklara alternatif tedbirlerin (denetimli serbestlik, eğitim programı, kamu hizmeti gibi) öncelikli hale getirilmesi yer alır. Bu şekilde, cezalandırma yerine “onarım ve yeniden kazandırma” esaslı bir adalet yaklaşımı güçlenebilir.

Çözüm Önerileri ve Politika Önerileri

Çocuk suçluluğunun azaltılabilmesi için çok boyutlu politikalar geliştirilmelidir:
• Eğitim Alanında: Riskli bölgelerde okul terkini önleyici programlar uygulanmalı, okul rehberlik sistemleri güçlendirilmelidir.
• Aile Alanında: Aile danışmanlığı, ebeveyn eğitimi ve erken müdahale programları desteklenmelidir.
• Toplumsal Alanda: Sivil toplum kuruluşları, belediyeler ve devlet iş birliğiyle sosyal dayanışma projeleri hayata geçirilmelidir.
• Hukuki Alanda: Çocuk suçlulara ilişkin adli süreçler pedagojik yaklaşımla yürütülmeli; çocukların ikincil mağduriyet yaşamalarının önüne geçilmelidir.
• Medya Alanında: Çocukların suça ilişkilendirilmesinde etik yayıncılık ilkeleri benimsenmeli, toplumsal damgalamanın önüne geçilmelidir.

Çocuk suçluluğunun artışı, toplumun geleceğini tehdit eden karmaşık bir olgudur. Ancak çözüm, yalnızca cezai tedbirlerde değil; psikolojik destek, eğitim, sosyal politikalar ve adalet sisteminin yeniden yapılandırılmasında yatmaktadır. Devletin, ailelerin, eğitim kurumlarının ve sivil toplumun ortak sorumluluk anlayışıyla hareket etmesi gerekir.
Çocukların suça sürüklenmesini önlemek ve onları yeniden topluma kazandırmak, sadece bireylerin değil, hepimizin görevidir. Çünkü bir çocuğun kurtuluşu, aslında bir toplumun vicdanının iyileşmesidir.